Kỷ niệm 38 năm ngày mất Nhà thơ Xuân Diệu (18/12/1985- 18/12/2023)

Thứ năm - 28/12/2023 10:38 469 0

Với Tuy Phước, với Bình Định, có lẽ nhà thơ Xuân Diệu đã trở nên quen thuộc với mọi người. Ông sinh năm 1916 tại Vạn Gò Bồi, thôn Tùng Giản, xã Phước Hòa. Ông là một tài năng văn học đa diện, một nhà thơ lớn, nhà văn hóa lớn đã có nhiều đóng góp xuất sắc vào sự phát triển của văn hóa Việt Nam hiện đại, đặc biệt là lĩnh vực văn học. Ông được mệnh danh là Ông hoàng thơ tình của Việt Nam.

Một góc phòng trưng bày về thân thế, sự nghiệp của nhà thơ (ảnh: tuyphuoc.binhdinh.gov.vn)

Cuộc đời và sự nghiệp của ông gắn bó chặt chẽ với những thăng trầm của đất nước. Sinh ra ở Gò Bồi, có tuổi thơ với bao kỷ niệm êm đềm ở nơi đây. Khi đất nước bị chia cắt, sống và làm việc ở miền Bắc, tâm hồn ông đau đáu thương về miền Nam, về nơi chôn rau cắt rốn của mình. Vì vậy mà trong di sản thi ca đồ sộ của mình, có rất nhiều bài thơ ông viết về quê hương với tình cảm sâu nặng, nhớ nhung, da diết.

Đọc thơ ông, ký ức của ông về ngọn gió nồm được tái hiện nhiều lần, trở nên một hình tượng thơ quen thuộc trong cách diễn đạt cảm xúc về quê hương. Trong bài thơ Đêm ngủ ở Tuy Phước ông viết:

     “Đêm ngủ ở Tuy Phước là để mà không ngủ
    Không ngủ được bởi gió nồm thổi lên cứ nhắc
    Trọn mình anh đã nằm giữa lòng tôi.”

Ông còn viết trong “Tâm sự với Quy Nhơn”:

     “Những lúc hiu hiu thổi gió nồm
    Hồn trong võng gió mát như ôm
    Những chiều kéo lưới thuyền về nặng
   Lanh lảnh nghe rao “ cá bánh đường”

Và một lần nữa, trong bài “ Miền nam quê ngoại” ông tâm sự:

     “Tôi mới sinh ra thì đã có gió nồm
    Cái gió ấy tuyệt vời trên dọc miền Nam Trung Bộ,
    Khi tôi chưa biết khôn, mà da tôi đã biết mát theo làn gió
    Hiu hiu gío nồm, lo ló vầng trăng.”

Ngọn gió nồm còn xuất hiện trong bài thơ “Cha đàng ngoài, mẹ ở đàng trong”:

    “Quê cha Hà Tĩnh đất hẹp khô ran
    Đói bao thuở cơm chia phần từng bát,
    Quê mẹ gío nồm thổi lên tươi mát
   Bình Định lúa xanh ôm bóng tháp chàm.”

Cứ mỗi độ xuân về, gió nồm lại thổi từ biển vào vạn Gò Bồi. Gió nồm như nguồn sinh khí mới thổi sự sống vào mùa xuân, cảnh vật, con người. Xuân Diệu sinh ra và lớn lên ở vùng quê hằng năm đón ngọn gió ấy, ông cảm nhận ngọn gió đặc biệt ấy, lưu giữ như một ký ức không bao giờ phai trong tâm hồn mình, như một sợi giây bền chặt nối kết tâm hồn ông với quê hương.

Khi nói về Xuân Diệu, nhà phê bình Hoài Thanh cho rằng thơ Xuân Diệu là một nguồn sống dạt dào chưa từng thấy, ông say đắm tình yêu, cảnh trời, sống vội vã cuốn quít, muốn tận hưởng cuộc đời ngắn ngủi của mình. Từ đặc điểm ấy, có thể nói, ông có một tâm hồn rộng mở vô biên với đời sống. Khi đọc thơ ông viết về quê hương, người ta có thể nhận thấy ông gắn bó với rất nhiều hình ảnh, kỷ niệm, những chi tiết tưởng chừng như nhỏ nhất về cuộc sống, về những gì mà ông trải nghiệm tử thuở nhỏ:

Ông thòn thèm vị ngọt soài thanh ca:

    “Trái non mà đã thích
    Rụng xuống vần còn ngon
   Huống chi là trái chín
   Ôi thanh ca ngọt giòn”

Ông nhấm nháp vị thơm của nước mắm:

“Khi anh sinh ra, anh đã thở hơi nước mắm ngon của Vạn Gò Bồi
Nên tới già thơ anh còn đậm đà thấm thía”

Ông nhớ đến “Lục lạc kêu rang rảng, bánh tráng bẻ dòn dòn”; nhớ từ miếng bánh tét, bánh tổ, trái me khèo ở vườn hoang giữa trưa, đến “đầm đậm cá chuồn, thơm thơm khoai”, rồi “Tiếng bài chòi cắc cụp cắc ở chợ Tết Văn Quang”, tiếng mẹ thốt lên “úi chui cha” hay lời mẹ hát thánh thót “qua nhớ thương em bậu” cứ như ngọn gió xao xác tâm hồn ông lúc xa quê.

Gắn bó, nhớ về quê hương, hình ảnh bà ngoại và người mẹ xuất hiện trong thơ ông với niềm trân trọng, yêu thương tha thiết. Thật xúc động khi người bà và người mẹ được ông mô tả, tái hiện như những con người nhân hậu, chịu thương, chịu khó, hy sinh bản thân mình cho cháu con:

    “Bà ngoại ơi, bà có tự bao giờ trên đất miền Nam
    Khi cháu lớn lên thì ngoại đã tự bao giờ tóc bạc
   Kẹo bánh ngoại cất tự bao giờ? Từ bao giờ có con tôm bạc
   Để ngoại kho cho cháu háu ăn hoài.”

Hay :

Cháu ngoại thương dại, thương dột, cháu nội chưa vội mà thương
Bà ngoại là người thứ nhất quê hương

Còn đây là những vầng thơ thành kính về mẹ:

“Má là nguồn gốc của con
Má là Vạn Gò Bồi, là làng Tùng Giản
Má là sông không cạn, núi không mòn

Má của con ơi, hài cốt má đã ở yên trên đất Bắc
Má vẫn giặt áo cho con ở bến sông nhỏ Gò Bồi
Má vẫn đang quét sân, giã gạo, quảy nước, hông sôi
Xuýt võng ru em của con “hời hời một mai ai chớ …”

Thật khó có thể nói hết được tình cảm của một nhà thơ lớn như Xuân Diệu về quê hương. Với ông, quê hương, xứ sở sinh ra mình đã trở thành tâm hồn, khắc ghi trong tâm cảm:

Một hương sắc đâu đây? Một cái gì nơi đó

    Mà theo ta không bỏ một giờ nào
   Có lẽ ấy là thiết tha tuổi nhỏ
   Có lẽ bởi vì những nỗi khổ đầu tiên…

Khi đọc thơ ông, ta cảm nhận được sự gắn bó của con người Việt Nam với nơi sinh thành. Ta còn cảm nhận được những giá trị mà quê hương đem đến cho mỗi con người và những giá trị ấy trở thành hành trang mang theo cả đời người, như nhà thơ Đỗ Trung Quân đã viết:

“Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người.”

Tác giả bài viết: Hồng Sơn - Trung tâm VH - TT - TT huyện