Tuy Phước đón bằng chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn

Dự lễ, về phía Bộ VH-TT&DL có đồng chí Nông Quốc Thành - Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa.

Về phía tỉnh có đồng chí Phạm Anh Tuấn - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh. Các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy: Nguyễn Giờ - Trưởng ban Tổ chức Tỉnh ủy; Huỳnh Thanh Xuân - Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy; Trần Văn Thọ - Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy; Trần Cang - Trưởng ban Nội chính Tỉnh ủy; Nguyễn Thị Phong Vũ -Trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh; Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Huỳnh Thúy Vân; Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Hải Giang; cùng đại diện lãnh đạo các sở, ngành, địa phương.

Phát biểu tại buổi lễ, đồng chí Lâm Hải Giang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, cho biết: Từ những năm 1610, khi Cảng thị Nước Mặn bước vào thời kỳ phồn vinh, cùng với người Việt, người Minh Hương, cộng đồng các sắc tộc cư trú từ một số vùng, miền di cư đến Nước Mặn mua bán đông đúc thì Chùa Bà được khởi dựng. Buổi đầu là một ngôi miếu đơn sơ để phục vụ nhu cầu tín ngưỡng của một bộ phận nhân dân. Họ thường đến đây để đi lễ, tỏ lòng cảm ơn Thiên Hậu Thánh Mẫu đã phù hộ cho họ di cư an toàn đến vùng đất mới, đồng thời cầu mong một cuộc sống sung túc, đủ đầy. Dần dần, khi đã an cư, lạc nghiệp, làm ăn phát đạt, phố cảng Nước Mặn cũng trở nên sầm uất, một số thương nhân đã đóng góp tiền của, tu bổ miếu thêm khang trang và to đẹp hơn. Từ đó, tên gọi “Chùa Bà” ra đời và được UBND tỉnh xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh vào năm 2010.

Lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn là một trong những lễ hội truyền thống có quy mô lớn và ra đời sớm ở Bình Định. Hàng năm, lễ hội được tổ chức trong 3 ngày (từ ngày cuối cùng của tháng Giêng âm lịch đến ngày 2 tháng Hai âm lịch). Lễ hội diễn ra với nhiều nghi lễ, tín ngưỡng mang tính đặc trưng của vùng cảng thị xưa, như: Lễ tế các vị thần linh đã phù hộ cho người đi biển, buôn bán, che chở đời sống tinh thần, vật chất của người dân, bảo hộ việc sinh sản mẹ tròn con vuông; lễ rước các biểu trưng ngư, tiều, canh, mục với những hình tượng, như: Người đốn cây, khai phá rừng ngập mặn; nông dân vỡ ruộng đắp bờ; ngư dân bủa lưới đánh cá; người chăn nuôi gia súc…, nhằm tưởng nhớ, tôn vinh công lao khai sáng của cha ông đã biến vùng đầm lầy ven biển trở thành một đô thị thương cảng sầm uất. Ngoài ra, phần hội với nhiều trò chơi dân gian thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia.

Trải qua bao đời tiếp nối gìn giữ, lễ hội trở thành nét sinh hoạt văn hóa truyền thống, mang tính cộng đồng cao của địa phương Tuy Phước. Lễ hội là sự hòa quyện và kết nối giữa hiện tại và quá khứ, là dịp để người dân hiểu nhiều hơn về vùng đất cảng thị và vai trò của Cảng thị Nước Mặn đối với đời sống kinh tế - văn hóa Bình Định qua bao thế kỷ. Các hoạt động trong lễ hội mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc về truyền thống uống nước nhớ nguồn, yêu quê hương đất nước cho các thế hệ mai sau. Từ đó, khơi dậy tinh thần vươn lên trong lao động sản xuất để xây dựng vùng đất có vai trò và ý nghĩa lịch sử này thêm giàu đẹp.

Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Hải Giang, lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thứ tư của tỉnh Bình Định được ghi danh, tiếp sau Võ cổ truyền Bình Định, Hát bội Bình Định và Nghệ thuật Bài chòi Bình Định. Việc lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn được tôn vinh đã góp phần nâng cao nhận thức về giá trị văn hóa dân gian của loại hình di sản văn hóa phi vật thể này; khẳng định vai trò của lễ hội trong đời sống tinh thần của cộng đồng địa phương, tôn trọng giá trị của di sản tại vùng đất Bình Định, góp phần tạo nên sự đa dạng văn hóa trong tổng thể các giá trị di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam. Đây vừa là niềm vinh dự, tự hào vừa là trách nhiệm lớn lao của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Bình Định nói chung, huyện Tuy Phước nói riêng.

“Trong thời gian tới, bằng sự nỗ lực và trách nhiệm, tôi tin rằng huyện Tuy Phước cùng với Sở VH&TT, cộng đồng dân cư tiếp tục thực hiện nhiệm vụ bảo vệ và phát huy di sản lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn; tổ chức nhận diện, tư liệu hóa di sản, phục hồi các thành tố đã mai một; xây dựng các chương trình giáo dục, giới thiệu, quảng bá di sản gắn với phát triển du lịch. Tôn vinh các cá nhân, cộng đồng có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ, thực hành, bảo vệ và phát huy giá trị di sản, để di sản lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn tiếp tục được bảo tồn và lan tỏa, tạo ấn tượng mạnh mẽ, mời gọi du khách đến với Tuy Phước hiền hòa, thắm đượm tình người - vùng đất giàu trầm tích văn hóa đang chuyển mình phát triển mạnh mẽ cùng với tỉnh nhà và cả nước”, đồng chí Lâm Hải Giang nhấn mạnh.

Để bảo vệ và phát huy giá trị di sản lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn (dưới sự chủ trì của Sở VH&TT), Chủ tịch UBND huyện Tuy Phước Huỳnh Nam khẳng định: “Huyện quyết tâm xây dựng kế hoạch bảo vệ và phát huy di sản lễ hội Chùa bà - Cảng thị Nước Mặn đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững trên địa bàn; tổ chức khôi phục, nhận diện các thành tố đã mai một, những tri thức dân gian liên quan đến di sản và định kỳ tổ chức liên kết, giao lưu các địa phương có di sản tương đồng; xây dựng, giới thiệu, quảng bá di sản gắn với phát triển du lịch. Tôn vinh các nghệ nhân, người nắm giữ di sản, cộng đồng có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ, thực hành, bảo vệ và phát huy giá trị di sản”.

Là người đam mê và là một thành viên cộng đồng dân cư Nước Mặn thuở xưa, xã Phước Quang (huyện Tuy Phước) ngày nay, đồng thời là nghệ nhân trong thực hành, truyền dạy nghi thức tín ngưỡng lễ hội truyền thống của Cảng thị, đô thị cổ Nước Mặn, nghệ nhân Nguyễn Văn Chín, Trưởng ban Quản lý Di tích Chùa Bà, bày tỏ ông vô cùng sung sướng khi hay tin lễ hội truyền thống này được vinh danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đồng thời, thay mặt các anh, chị, em nghệ nhân đang nắm giữ tín ngưỡng Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn, ông bày tỏ lòng biết ơn trước sự quan tâm của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành đối với việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể vùng Nước Mặn trong thời gian qua.

“Chúng tôi ghi nhớ công lao to lớn và tri ân sâu sắc đối với các bậc tiền bối, nghệ nhân, nhà nghiên cứu… đã có công sáng tạo, lưu giữ, bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn để thế hệ hậu sinh của chúng tôi được thừa hưởng thành quả di sản quý giá này. Chúng tôi sẽ nỗ lực phấn đấu, lao động sáng tạo hết mình để cống hiến công sức, trí tuệ và khả năng của bản thân gìn giữ di sản Nước Mặn, để lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn luôn có sức sống vững bền và ngày càng phát triển, lan tỏa rộng khắp trong cộng đồng dân cư từ đô thị đến vùng biển, nông thôn các khu vực có di sản tương đồng. Chúng tôi mong rằng, lãnh đạo Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương các cấp tiếp tục quan tâm, ban hành các kế hoạch bảo vệ và phát huy giá trị, chính sách phù hợp để khuyến khích nghệ nhân, thúc đẩy việc bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội truyền thống này xứng tầm với một di sản văn hóa phi vật thể quốc gia”, nghệ nhân Chín chia sẻ.

· Sau phần lễ, phần hội lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn năm nay có nhiều hoạt động hấp dẫn: Biểu diễn múa lân, múa đèn, biểu diễn tuồng, mở hội bài chòi dân gian; thi đấu bóng chuyền nam, bóng chuyền nữ; thi các trò chơi dân gian (đập ấm, bịt mắt bắt vịt); biểu diễn võ cổ truyền.